W odpowiedzi na przyjęte przez Walne Zgromadzenie Wielkopolskiej Izby Rolniczej wnioski w sprawie utrzymania dopłat do produkcji buraków cukrowych i pomidorów oraz stosowania nawozów naturalnych w zależności od panujących warunków pogodowych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi udzieliło poniższej odpowiedzi:
Szanowny Panie Prezesie
W odpowiedzi na pismo z dnia 30 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia w sektorze buraka cukrowego i pomidorów w nowej perspektywie finansowej oraz przepisów określających terminy stosowania nawozów naturalnych, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Odnosząc się do postulatu wprowadzenia płatności związanych z produkcją w sektorze buraka cukrowego i pomidorów, pragnę w pierwszej kolejności zaznaczyć, że podstawowym celem płatności bezpośrednich jest wspieranie dochodów rolników w taki sposób, aby nie oddziaływać na ich decyzje w zakresie kierunku i wielkości produkcji. Dzięki temu rolnicy dostosowują produkcję do zapotrzebowania rynku i swoich przewag konkurencyjnych, a nie kierują się wysokością płatności. W związku z powyższym płatności bezpośrednie zasadniczo nie są powiązane z obowiązkiem prowadzenia określonej produkcji rolnej. Planowana reforma systemów wsparcia bezpośredniego na lata 2015-2020 jest zgodna z opisanym kierunkiem zmian, który został zapoczątkowany reformą Wspólnej Polityki Rolnej z 2003 r.
Przepisy rozporządzenia (UE) nr 1310/2013 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego niektóre przepisy przejściowe w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1305/20/3 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie środków i ich rozdziału w odniesieniu do roku 2014, a także zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 oraz rozporządzenia (UE) nr 1307/2013 (UE) nr 1306/2013 i (UE) nr 1308/2013 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie ich stosowania w roku 2014 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013. str. 865) umożliwiają stosowanie w ramach rozwiązań przejściowych, mających zastosowanie w odniesieniu do roku 2014, tych samych form pomocy w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, które były przyznawane za 2013 r. W związku z tym w Polsce za rok 2014 realizowana będzie m.in. płatność cukrowa i płatność do pomidorów.
Natomiast w latach 2015-2020 do powierzchni upraw buraków cukrowych i pomidorów będzie przysługiwała płatność podstawowa (w ramach systemu SA PS), do której kwalifikowała się będzie każda powierzchnia użytków rolnych gospodarstwa rolnego wykorzystywana do prowadzenia działalności rolniczej. Producenci buraków cukrowych i pomidorów będą mogli również otrzymać płatność zieloną, która przysługiwała będzie w związku ze stosowaniem praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska.
Ponadto plantatorzy buraków cukrowych i pomidorów będą mogli ubiegać się o wszystkie inne rodzaje płatności w ramach nowego systemu wsparcia bezpośredniego. Oprócz jednolitej płatności obszarowej i płatności za praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i środowiska rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (Dz. Urz. UE L 347z 20.12.2013, str. 608) przewiduje również inne instrumenty wsparcia, z których część ma charakter fakultatywny dla państwa członkowskiego.
W kwestii możliwości stosowania wsparcia sektorowego pragnę poinformować, że tytuł IV rozdział 1 ww. rozporządzenia przewiduje ustanowienie systemu dobrowolnego wsparcia związanego z produkcją dla sektorów rolnictwa, które znajdują się w trudnej sytuacji i które mają szczególne znaczenie ze względów gospodarczych, społecznych lub środowiskowych. W art. 52 ust. 2 ww. rozporządzenia wymieniono sektory i rodzaje produkcji, w których będzie możliwe stosowanie wsparcia związanego z produkcją. Wśród nich znalazły się burak cukrowy oraz owoce i warzywa, co oznacza, że sektory te będą mogły być wspierane w ramach płatności związanych z produkcją.
W przypadku Polski możliwe będzie przeznaczenie na wsparcie związane z produkcją do 13% rocznego pułapu krajowego. Dodatkowo, w celu wsparcia produkcji roślin wysokobiałkowych. podana wielkość procentowa będzie mogła zostać zwiększona o dwa punkty procentowe (do 15%).
Wsparcie związane z produkcją będzie można przyznawać wyłącznie w zakresie, który jest niezbędny, aby zapewnić zachętę do utrzymania w danych sektorach aktualnych poziomów produkcji. Należy bowiem podkreślić, że wsparcie związane z produkcją jest odstępstwem od generalnej zasady oddzielania płatności od produkcji. Jego celem jest niedopuszczenie do spadku produkcji w sektorach, w których występują pewne trudności i które mają szczególne znaczenie ze względów gospodarczych, społecznych lub środowiskowych. Co do zasady powinno być ono stosowane w wyjątkowych sytuacjach oraz w ograniczonym zakresie, tak aby nie zakłócać procesu oddzielania płatności od produkcji. Ponadto, ze względu na konieczność przestrzegania międzynarodowych zobowiązań Unii Europejskiej, środki finansowe przeznaczone na wsparcie związane z produkcją nie mogą przekraczać określonych pułapów. Dlatego też w ww. rozporządzeniu wskazano sposób finansowania tego wsparcia, polegający na wydzieleniu pewnej części środków w ramach pozostającego do dyspozycji danego państwa pułapu krajowego.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi dostrzega szczególne trudności, których doświadczają rolnicy w niektórych sektorach i rodzajach produkcji o szczególnym znaczeniu ze względów gospodarczych, społecznych lub środowiskowych. Niemniej jednak należy mieć również na uwadze, że wydzielenie części środków na wsparcie związane z produkcją będzie skutkowało pomniejszeniem koperty pozostającej do rozdysponowania w ramach jednolitej płatności obszarowej, która ze względu na swój powszechny charakter - trafia również do plantatorów buraków cukrowych i pomidorów.
Pragnę poinformować, że w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwają prace mające na celu dokonanie oceny przydatności w warunkach Polski poszczególnych instrumentów możliwych do wdrożenia w ramach systemu wsparcia bezpośredniego po 2014 r. W prace te włączone zostały jednostki naukowo-badawcze, które opracowują dla Ministerstwa ekspertyzy w tym zakresie. Podjęte decyzje znajdą swój wyraz w opracowanych projektach aktów prawnych implementujących zreformowany system wsparcia bezpośredniego w Polsce. Pragnę przy tym zapewnić, że projekty tych aktów będą uzgadniane z organizacjami rolniczymi w ramach konsultacji społecznych.
Odnosząc się natomiast do prośby rozważenia zmiany przepisów w zakresie stosowania obornika, gnojówki i gnojowicy, pragnę poinformować, że wymogi dotyczące terminów stosowania nawozów określone zostały w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 80. poz. 479. z późn. zm.) Rozporządzenie to przewiduje możliwość stosowania nawozów naturalnych i organicznych w okresie od początku marca do końca listopada, za wyjątkiem nawozów stosowanych pod uprawy pod osłonami (szklarnie, inspekty, namioty foliowe). Ponadto dodatkowe przepisy ustawy o nawozach i nawożeniu zakazują stosowania nawozów w okresach o niekorzystnych warunkach klimatycznych, tj. na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem, zamarzniętych do głębokości 30 cm oraz podczas opadów deszczu, co wynika z potrzeby dostosowania do panujących w danym roku warunków klimatyczno-atmosferycznych, potrzeb roślin oraz możliwości pobierania przez nie składników odżywczych, a nie wymywania ich do wód czy też emisji do powietrza.
Ponadto zgodnie z wydanymi przez Dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej i obowiązującymi w latach 2012-2016 programami działań dla obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego (OSN) okresy, w których nawożenie jest dozwolone, są krótsze, niż te, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Terminy te dostosowane zostały do panujących w Polsce warunków atmosferycznych i uzależnione są od rodzaju stosowanego nawozu oraz użytków rolnych, na których są rozprzestrzeniane. Tym samym rolnicy, którzy gospodarują na OSN. zobowiązani są do przestrzegania następujących wymogów:
Powyższe uregulowania mają na celu racjonalne stosowanie nawozów naturalnych (w tym gnojowicy), mając na względzie ochronę środowiska i uwzględniając warunki klimatyczne panujące obecnie w Polsce, przy jednoczesnym propagowaniu zrównoważonego rozwoju rolnictwa. Należy pamiętać, iż podczas stosowania nawozów naturalnych należy unikać zanieczyszczenia środowiska, w szczególności wody, gdyż niesie to ze sobą poważne ryzyko zarówno dla zdrowia ludzkiego jak i przyrody. Stosowanie w porze jesiennej nawozów zawierających azot może spowodować zanieczyszczenie wód tym związkiem - jest on wypłukiwany z gleby poza zasięg korzeni roślin uprawnych oraz szybko ulega procesowi denitryfikacji. Stąd niezmiernie istotnym jest nawożenie w okresach, w których rośliny są w okresie wegetacyjnym. W Polsce przyjmuje się, że jest to okres ze średnią dobową temperaturą powietrza powyżej 5°C. W klimacie umiarkowanym okres wegetacyjny trwa od ostatnich przymrozków wiosennych do pierwszych przymrozków jesiennych. Za początek tego okresu przyjmuje się czas pomiędzy 25 marca a 15 kwietnia (zakwitanie leszczyny, kaczeńca, podbiału), a za koniec czas pomiędzy 25 października a 10 listopada (opadanie liści kasztanowca i brzozy). Absorpcja azotu przez rośliny w listopadzie, a tym samym w grudniu (gdy występują wahania/zmiany temperatury) jest bardzo ograniczona, co wynika z ogólnych warunków klimatycznych panujących w Polsce (kwestię tę podkreśla również Komisja Europejska w skardze skierowanej przeciwko Polsce na niewłaściwe wdrażanie dyrektywy Rady 91/676/EWG z 12 grudnia 1991 r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego). W rezultacie stosowanie nawozów w grudniu może prowadzić do zanieczyszczenia wód poprzez spływ azotu do wód powierzchniowych lub wymywanie do wód podziemnych.
Zatem okresy, w których nie można stosować nawozów naturalnych zostały określone w taki sposób, aby uniknąć wymywania do wód gruntowych i powierzchniowych substancji pokarmowych (w tym związków azotu zawartych w tych nawozach), mając na względzie warunki klimatyczne panujące w Polsce, potrzeby roślin, uzyskanie jak największej efektywności ze stosowania nawozów, a nie strat składników pokarmowych.
Pragnę jednocześnie podkreślić, iż w przypadku posiadania wyników badań naukowych uzasadniających możliwość stosowania w Polsce nawozów naturalnych po 1 grudnia oraz potwierdzenia przedmiotowej sytuacji przez wyniki monitoringu wód, zostaną podjęte działania zmierzające do weryfikacji przepisów prawnych w przedmiotowym obszarze.
Podsekretarz Stanu
Zofia Szalczyk