W dniach 29-30 września br., w Zegrzu odbyła się konferencja pn. „Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027”, której uczestnikami byli członkowie Walnego Zgromadzenia Krajowej Rady Izb Rolniczych oraz delegaci i pracownicy wojewódzkich izb rolniczych z całej Polski. Podczas konferencji przedstawiono kontekst klimatyczny, rolniczy i polityczny wdrażania nowych zasad Wspólnej Polityki Rolnej oraz szczegółowe rozwiązania zawarte w Krajowym Planie Strategicznym na lata 2023-27. Wykładowcy potwierdzili obawy Wielkopolskiej Izby Rolniczej oraz innych środowisk rolniczych co do zbyt szybkiego tempa wdrażanych zmian i zbyt małego ich finansowania w ramach okrojonego budżetu na rozwój obszarów wiejskich.

Pan Profesor Jerzy Kozyra z IUNG Puławy zaprezentował  jak na przestrzeni lat zmienia się klimat, czego wyrazem jest wzrost średniej temperatury, którego dynamika bardzo niebezpiecznie przyspiesza. Wzrost ten jest wynikiem nadmiernej emisji gazów cieplarnianych, które mają również źródła rolnicze. Cały sektor spożywczy przyczynia się w około 25% do tych emisji, a rolnictwo do około 14%. Jednocześnie rolnictwo jest jedną z największych ofiar tych zmian, ponieważ wiążą się one z długimi okresami suszy, po których następują gwałtowne zjawiska pogodowe, w postaci deszczy nawalnych, burz czy gradobić.  Walka z tymi zjawiskami staje się obecnie priorytetem i największym wyzwaniem, przed którym stoi nasza cywilizacja. Dalszy wzrost temperatury o kolejne 4 st. C. spowoduje brak możliwości funkcjonowania ekosystemów, w tym człowieka. Profesor przekazał, że podejmowanie działań w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych teraz, jest konieczne. Ich odkładanie w czasie może bowiem doprowadzić do kolejnych lawinowych i dynamicznych zmian klimatu, które będą już nieodwracalne.

Profesor Mariusz Matyka z IUNG Puławy przedstawił wyzwania Zielonego Ładu skierowane wprost do sektora rolnego i zawarte w dwóch unijnych strategiach „Bioróżnorodności” oraz „Od pola do stołu”. Cele tych strategii to między innymi ograniczenie stosowania nawozów sztucznych o 50%, pestycydów o 50% czy antybiotyków o 50%. Dodatkowo zakłada się ochronę torfowisk i bagien, które są rezerwuarem gazów cieplarnianych, renaturyzację rzek, zwiększenie bioróżnorodności krajobrazu rolniczego poprzez odłogowanie części gruntów ornych i  ich przeznaczenia na pasy kwietne, zadrzewienia śródpolne czy agroleśnictwo oraz zasadzenie 3 mld drzew. Profesor oraz inni eksperci szacują, że wdrożenie tych celów spowoduje spadek produkcji rolniczej w Polsce o około 13% a dochodów rolników o 11%, wzrost cen żywności oraz spadek konkurencyjności polskiego i unijnego rolnictwa na rynkach trzecich.

Profesor Walenty Poczta reprezentujący UP Poznań, przedstawił w szczegółach Krajowy Plan Strategiczny, którego istotą jest wdrażania ambitnych celów klimatycznych UE oraz finansowanie konkretnych działań podejmowanych w tym kierunku przez rolników. Profesor zwrócił uwagę, że zawarta w KPS definicja aktywnego rolnika w zasadzie niewiele zmienia w kwestii dostępu do dotacji. Ta definicji w Polsce, nie uwzględniania masowej skali tzw. „cichych dzierżaw”. Zdaniem Profesora Poczty, to właśnie ciche dzierżawy stosowane głównie przez małe i średnie gospodarstwa rolne mogą być przyczyną trudności w korzystaniu przez rolników z instrumentów wsparcia zawartych w Krajowym Planie Strategicznym.  Profesor omówił nowy system dopłat bezpośrednich oraz ich nowe stawki. Każdy rolnik będzie mógł liczyć na podstawowe wsparcie dochodów w wysokości 118 Euro/ha. Gospodarstwa do 300 ha, otrzymają dodatkowo uzupełniające redystrybucyjne wsparcie dochodów w wysokości 40 Euro/ha, ale tylko na pierwsze 30 ha. Młodzi rolnicy, podobnie jak dzisiaj, dostaną wsparcie w kwocie 60 Euro/ha. Co ważne, znika dopłata za zazielenienie ale jego zasady pozostają w postaci wzmocnionej warunkowości, to znaczy rolnik będzie musiał ich przestrzegać, nie otrzymując żadnych środków finansowych. Pozostałe środki wynikać będą z profilu produkcji gospodarstwa oraz dodatkowych, dobrowolnych zobowiązań rolników w postaci ekoschemtów. Bez większych zmian pozostają dopłaty do poszczególnych kierunków produkcji takich jak np. buraki cukrowe, ziemniaki skrobiowe, krowy mleczne, bydło opasowe, motylkowe, truskawki, chmiel. Profesor Poczta przedstawił symulację wielkości dopłat w zależności od wielkości gospodarstwa rolnego. Jej wyniki prezentujemy poniżej:

Stawki wyliczone w tej tabeli zakładają skorzystanie ze wszystkich możliwych, dodatkowych dopłat, natomiast w praktyce, rzadko kiedy będzie to miało miejsce. Wiele gospodarstw nie prowadzi już produkcji zwierzęcej, a te które ją prowadzą, szczególnie w sektorze trzodowym, w wielu przypadkach nie skorzystają z dopłaty do dobrostanu zwierząt ze względu na konieczność poniesienia drogich inwestycji. Wydaje się, że największym „wygranym” nowego KPS będą producenci bydła mlecznego, którzy stosunkowo łatwo mogą wdrożyć dobrostan zwierząt a jednocześnie otrzymać dopłatę do produkcji.

Wyzwaniem dla rolników będzie spełnienie dwóch norm dobrej kultury, a mianowicie DKR 6 - Minimalna pokrywa glebowa w najbardziej newralgicznych okresach, polegającej na utrzymywaniu na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego okrywy ochronnej gleby w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego oraz DKR 7 -Zmianowanie upraw lub inne praktyki mające na celu zachowanie potencjału gleby, w tym dywersyfikacja upraw.

Bardzo ważną rolę we wdrażaniu nowych zasad wspólnej polityki rolnej oraz innowacyjnych rozwiązań, które mogą zastąpić środki ochrony roślin oraz nawozy czy antybiotyki, będzie pełniło doradztwo rolnicze. Temu zagadnieniu był poświęcony wykład Profesora Arkadiusza Sadowskiego z UP Poznań. Profesor wskazał, że ośrodkami generującymi innowacje są przede wszystkim duże korporacje i firmy prywatne. Natomiast ogniwem pośredniczącym w transferze tych innowacji powinno być doradztwo rolnicze. Niestety Profesor wskazał, że doradztwo rolnicze w Polsce jest mocno niedofinansowane a doradcy rolniczy stali się „wypełniaczami” wniosków.

Najważniejsze wnioski płynące z całej konferencji zostaną sformułowane i skierowane do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Tematy poruszane podczas wykładów są w dużej części tożsame z prowadzonymi aktualnie przez Wielkopolską Izbę Rolniczą w konsorcjum z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie oraz 15 Ośrodkami Doradztwa Rolniczego, szkoleniami w zakresie Bioróżnorodności w warunkach produkcji rolniczej. Serdecznie zapraszamy na te szkolenia. Ich terminy oraz dane kontaktowe do zapisów znajdziecie Państwo tutaj. Zapraszamy również do lektury przygotowanych przez nas materiałów na temat Krajowego Planu Strategicznego oraz skorzystania z praktycznego arkusza do wyliczenia szacunkowej wielkości dopłat na przyszły rok. Te materiały znajdziecie Państwo tutaj.