W dniu 7 listopada br. Sejm przyjął poprawki Senatu do ustawy z dnia 9 października 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie roślin przed agrofagami oraz niektórych innych ustaw.
Cele ustawodawcy jest dwojaki:

• wzmocnienie ochrony życia i zdrowia obywateli poprzez ograniczenie ryzyka zatruć (w tym zatruć śmiertelnych) środkami ochrony roślin przeznaczonymi do fumigacji,
• jednocześnie uproszczenie i deregulacja pewnych obszarów w dziedzinie ochrony roślin i nasiennictwa, co ma przynieść korzyści także dla sektora rolnego.

Ograniczenie ryzyka zatruć fumigantami

Jednym z głównych elementów nowelizacji jest wprowadzenie przepisów, które mają uniemożliwić zakup i stosowanie szczególnie niebezpiecznych środków ochrony roślin przeznaczonych do fumigacji przez osoby nieuprawnione. Zmiany obejmują m.in.:

• obowiązek wystawienia faktury dokumentującej sprzedaż tych środków.
• obowiązek prowadzenia przez dystrybutora ewidencji osób, które takie fumiganty nabywają.
• zakaz sprzedaży tych środków przez Internet.

Zmiany dotyczą wyłącznie środków ochrony roślin zawierających trzy najbardziej niebezpieczne substancje czynne: fosforek glinu, fosforek magnezu i fluorek sulfurylu. Ustawodawca podkreśla, że ryzyko zatruć, zwłaszcza na terenach wiejskich, jest znaczne — stąd ten zdecydowany krok. Nowe przepisy mają „znacząco podnieść poziom bezpieczeństwa publicznego, przy minimalnym wpływie na rynek środków ochrony roślin”.

Uproszczenia i deregulacja

Obok obostrzeń w zakresie fumigantów, nowelizacja przewiduje również szereg ułatwień dla sektora rolniczego, o które postulowała też Wielkopolska Izba Rolnicza. Do najważniejszych należą:

• wprowadzenie instytucji „zaufanego eksportera” dla towarów objętych regulacjami fitosanitarnymi (np. jabłka, pieczarki, niektóre warzywa).
• usprawnienie procesu rejestracji środków ochrony roślin, co ma zapewnić szybszy dostęp rolników do nowych preparatów.
• usprawnienie obsługi systemu integrowanej produkcji roślin, który wspierany jest w ramach Krajowego Planu Strategicznego dla WPR.
• elektronizacja instytucji takich jak Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) oraz Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) — umożliwienie składania wniosków drogą elektroniczną.
• umożliwienie kontroli materiałów opakowaniowych drewnianych poza przejściami granicznymi oraz przeprowadzenie – w razie konieczności – zabiegów zniszczenia lub zwalczania agrofagów opakowaniowych także poza przejściem.
• przeniesienie kompetencji w zakresie wyznaczania fitosanitarnych punktów kontroli (niegranicznych) z ministra właściwego do spraw rolnictwa na wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa — co pozwoli przyspieszyć wyznaczanie takich punktów.

Jakie będą skutki tych zmian dla rolników:

• zwiększona ochrona — większe bezpieczeństwo stosowania fumigantów, mniej przypadków ryzyka dla zdrowia.
• korzyści w postaci szybszego dostępu do preparatów ochrony roślin, elektronicznych procedur, ułatwionego eksportu — co może przełożyć się na efektywność gospodarstw rolnych.
• ważne będzie śledzenie, czy uproszczenia rzeczywiście przyniosą konkretne ułatwienia w praktyce oraz jak szybko zostaną wdrożone.

Chociaż deklaracja ustawodawcy jest jasna — zwiększenie bezpieczeństwa i uproszczenie przepisów — pojawiają się pewne uwagi, które warto wziąć pod uwagę:

• Czy faktycznie uproszczenia wejdą w życie szybko i bez nadmiernych barier administracyjnych? Elektronizacja i nowe procedury wymagają zarówno środków, jak i czasu.
• Dla mniejszych podmiotów i hobbystów formalizacje mogą być odczuwalne jako dodatkowe obciążenie – szczególnie przy wymianie materiału siewnego czy sadzonek.
• W obszarze fumigantów: czy zakaz sprzedaży online nie spowoduje ograniczeń dostępu do tych środków dla uprawnionych użytkowników? Pytanie dotyczy także ewentualnych kosztów dostosowania się do nowych obowiązków ewidencyjnych i fakturowania dla dystrybutorów.
• Konieczne będzie śledzenie, jakie będą rozporządzenia wykonawcze i praktyka stosowania nowych przepisów, w tym sankcji — wcześniejsze komentarze prawne wskazują, że przedsiębiorcy powinni już przygotowywać się na audyty i kontrole.

Nowelizacja ustawy o ochronie roślin przed agrofagami i niektórych innych ustaw to krok, który łączy cele bezpieczeństwa publicznego i ekonomicznego — ochrony zdrowia ludzi przed niebezpiecznymi fumigantami oraz deregulacji i ułatwień w sektorze rolnym.
Dla rolników i przedsiębiorców to szansa na nowocześniejsze i efektywniejsze procedury, dla dystrybutorów — konieczność dostosowania się do nowych wymogów. Jednak powodzenie zmian będzie zależało od jakości ich wdrożenia — w tym m.in. od sprawności urzędów, dostępności systemów elektronicznych i klarowności regulacji wykonawczych.

Opracowanie: Paweł Dopierała (źródło MRiRW)